Dialetto
Forsa Nuara tüta la vita
Published
6 anni faon
By
Nonnopipo
L’ è da quand i son picinin che im rabati cunt al dialètt; prima par capí cus i disevan i grand e i vegg, dopu par pruá a parlal in modu e manera da fass capí. A scrival gh ha vursü un po püssè temp.
Par un bell tocch i accento sü la lettra e, la u cunt i dü puntin in scima, hinn a stai un turment.
Parchè, disumal tra da nün, al dialett l’è sempar a stai e sempar al sará una “simpatica brüta bestia” che ti sè mai finí da cunuss.
Un quai vün al disa, cun un po’ da süperbia, che al nostar dialett al riva dla visina Lumbardia e al mis-cia una quai parola piemuntesa; alura mi igh rispundi che nün nuares al minga lumbard e al parèi türinés la druvuma gnanca suta turtüra!!
Ecco, se propi duvuma truá una quai discendensa, alura son d’acordi cunt l’ avucat Giulio Carlo Genocchio, vün di püssè grand pueta nuares, quand al diseva che i rappresentuma una frangia dla civiltá ticinesa, indua al Tisin, dai muntagni dl’ Ossola, passand in mèss al Lagh Magiur, par rivà fina in Lumlina, l’è lassá una testimunianssa che suma stai bon da cultivá e rendla ünica e nostra.
Ecco, sa scapa mia!! Nün, cume ‘l nostar dialett, i suma nè lumbard nè piemuntes, i suma madumá e par furtüna Nuares.
E alura al dialett al diventa al metar par misurá quantu l’ è lunga la memoria.
Sensa la memoria as va mia luntan, e i nuares, pruincia cumpresa, gh’ hann una memoria d’elefant.
Ma dasiot dasiot anca Nuara la cambia sensa fass n’acorg e un tocch la volta la perda i só riferiment püssè impurtant: tüti cui post e cui robi che hin vist passà interi generassion.
Cume par esempi i Circul, riferiment di rion e ritrovo principal di frassion, cui che ‘dess o hin sará sü o hin cambiá la manera da véss düert.
I risturant che hin fai la storia gastronomica da Nuara cume al Caglieri e la Meridiana a Agugná sü l’ autostrá, l’usteria di Tri scalin, la Cá dl’ Emiliu a la Bicocca, al Toscano da via Dante, la Campagnola sül Curs Risurgiment, e chissá quanti altar!!!
Basta pensá a la paniscia, che tanti anni fa a Nuara gh’ era mia un böcc düert indua la cüsinavan mia, e dess cui dü o tri post indua ch’ hin bon da fala ancura, ognün la fa a la só manera, una quai vüna l’ è anca un po’ tropp fora di tradission.
Kebap e dla gran carnascia malsana, che i ciaman Hamburgher, hin pià ‘l só post.
A gh è pü gnanca la nebbia; l’è sparí cume i rundanin a primavera, cusí dess tüti i stagion in diventà vüna cume l’altra.
A resta i riséri uguali a cume i eran prima…uguali a prima vista, peró!!
Incö manca cui bistiulín che i cumpagnavan da nott al sògn cunt al só vèrs e che i diserbant in eliminá sensa lassan pü tracia. E cun lur hin sparí anca tüti cui prelibatèssi che cunt i rani cunfessiunavan di piatt da véss a stracüntá tantu eran bon:
fritá e rani, rani in ümid, rani ripieni e rani rustí…e una margherita da dü litar !!, che ti s’ eri mia cuntent fin a quand at mustrava mia ‘l cü.
Peró in mess a tüti sti ricord, che hin bon da fat gni al magón, agh n’ è vün che püssè di altar am fa bagná i öcc.
E l’è una murusa che l’è cumencià a fa perd la testa quand a Nuara la Cüpula l’era un quai ann che l’era stai finí!!
L’era al milanövcentevott quand nasseva al “NOVARA CALCIO 1908”.
E l’è ancura chí fresca e bèla ‘mè una rösa azzurra.
Nuara l’è una strà fudrà da sampietrin,
Nuara l’è un’usteria cun davanti tri scalin.
Nuara l’era nebbia e prufüm d’aria bagnà,
Nuara l’era un circul e i carti par giugà.
Nuara l’è una curt cunt i cai cun la ringhiera,
Nuara l’è un amis che ‘t cumpagna a ca la sera.
Nuara l’è una punta cun al Cristu su là in scima,
Nuara as cambia tütt, ma resta sempar cume prima.
Nuara l’è na cassina in mess a dü turent,
Nuara l’è ‘l dialett…un quai vün al capissa gnent.
Nuara l’è la ‘Lea in mess di sò bastion,
Nuara l’è speransa ma anche tradission.
Nuara l’è ‘l Monte Rosa piantá la giò sül sfund
Nuara la cumencia quand a cumencia al mund.
Nuara e San Gaudensi sará dentar al sò scürö,
Nuara ch’ la sàra la porta quand urmai hin scapá i bö.
Nuara che la rasuna però cun la sò testa…
Nuara che la parla una lengua urmai furesta.
Nuara e ‘l Camporelli e ‘l Vinticinch April,
Nuara che ‘l curagg g’ha fai imbrascià ‘l füsil.
Nuara partigiana, Nuara e la so storia,
Nuara dla liberassion, Nuara dla memoria.
Nuara l’è na rösa brinà a la matina,
Nuara una puesia che s’impara in surdina.
Nuara indua la piana a s’ingübissa un po’,
Nuara che da int l’aria la vöra mia gni giò.
Nuara a pé par tèra, Nuara calson rutt,
Nuara povra gent, Nuara bell’in biutt.
Nuara l’è un’ urchestra ch’ la suna una meludia,
Nuara al lubión dal Coccia che un erurr al perduna mia.
Nuara che una pizza la custava dusent ghei,
Nuara dal “kebap” e di cinés…ormai ghè quei..!!
Nuara di mundini par una brancà ‘d ris,
Nuara indüstrial, Nuara culur gris.
Nuara sempar svigia, Nuara risparmiusa,
Nuara facia smorta, Nuara laburiusa.
Nuara dla paniscia e dal salam dla duja,
Nuara dla casseöula che dzura al föch la buja.
Nuara dal “mulita” che ‘l rivava in bicicleta,
Nuara dal giasciarö e l giasc int la celèta.
Nuara dla grighèra da dicembar fin febbrar,
Nuara indua ‘l sul l’è mia dùls ma gnanca amar.
Nuara la cumincia ‘n tal milanövcentevott,
e drera a un balòn ‘s riva fin a l’Alcarott!!!
Nuara l’è un bell libar che ‘s legia già ‘d matina,
Nuara l’è un rigúr ch’as tira in cupertina.
Nuara l’è una maia, azzurra cunt la scüdett,
cruss bianca sü sfund russ impatacá sül pett.
Nuara la so gent…fai da povar e da sciur
la maia, la nostra maia..sempar bela cume un fiur.
Forsa Nuara tüta la vita
Novara perchè è la mia città, il Novara calcio perchè è la squadra della mia città, il dialetto perchè se il futuro è una porta il passato è la chiave per aprirla. Forsa Nuara tüta la vita.

Scelti per te

… e se i giocatori se la facessero tradurre chissà quante cose capirebbero!!
‘N tla mè testa gh’è la nebbia o l’è la mè immaginassion?
fora ‘l temp al passa sveltu e ‘s tira dréra anca i stagion
son setà sui mè scalin in mèss dla gent tanti ani fa …
im guardi in gir … chi l’è chi si??? … i son fina stracüntà!!!
i a guardi ben e dèss ma smea … si ma smea da cunuss
se propi propi mia la facia … fursi almenu una quai vus
ma si! l’è propi lü al vusava sempar mè ‘na strascé,
al bestemiava tacà l’arbitro e cun i pugn s’alsava in pé
oh Signur!!! mè l’è cambià!! l’è diventá insí tantu végg?
però … a guardà ben … un quai vün al sta anca pégg
‘dess im giri e guardi indrè, cun i öcc i rivi fin là int l’aria
vardal lí cul brav umett cun la ghigna un po’ bunaria …
l’ era giuvin … sui trent’ani quand andava a l’Alcarott
ma in tra cula i settant’ani in rivà in cinch e tri vott!!!
In cul grüppètt in pé a destra ghè in mèss un bèl fiulín
si…adess im na n’accorgi … i son mi da picinin
al mè siu Mario al mè pà Gino al Gügia al Lisca al Culunèl
tüti là in mèss d’la cürva e ‘l sògn l’è ancura püssè bèl
cul pruverbi al disa che … se ti ghè i cavéj russ
che ‘l to pa o prima o dopu ti la sbati gió ‘n tal puss
par furtüna l’è mia vera e cul fiulòtt ch’ l’ è lì setà
as capissa dai cavéi russ che visin al gh ha só pà
ghè ben tri generassion a scaldàs al cör par al Nuara
nonu, pà fin ai nivùd che da vusà i fan la gara
dl’ Alcarotti as riva al Piola int un viàg dentar la storia
e pö ‘s passa da travèrs sempar sül fil dla memoria
cunt al cör che ‘l pica fort quand al veda sti culúr
al fa viscà la lampadina alimentà dal nostr’amúr
dés vint trenta cinquant’ani int un fià hin passà via …
chi l’è viv e chi gh’ l’è pü chi ‘l büta giò una puesia …
im disvégi un po’ camüff cunt al sógn ch’ al viunda in testa
la mè Maja la nostra Maja mai nissün pü la calpesta …
… e una roba l’ è sicüra sensa tèma da sbaglià …
al nost amur par al Nuara al dürerà un’eternità.
Forsa Nuara tüta la vita
Nonnopipo

Un altr’ ann l’ è in viá ch’al finissa e cumencia un ann növ …
… però, giüst par fa un po’ al sufistich e par mia passà da smorbi, sarissi cuntent anca d’ un ann da secunda man.
Si … insuma, mè ’s poda dì, ècu: vün da cui giá duvrá.
Un ann giamò ténc e liss cume i calson cört chi purtavan indoss una volta, un ann un po’ bulà e sgarblá ‘mè i ginöcc strüsà sü la tèra d’un campètt dal fulbar in periferia, un ann immarlatá ‘mè la roda d’ una biciclèta ch’ l’è ‘pena passà in mès dla palta. Am piasarissa anca ch’ al pudissa véss lungh ‘mè i eran lungh i ani una volta, quand i finivan pü parchè is misürvan mia cüntand i dì che i passavan, ma guardand i stagiòn che cambiavan dasiòt dasiòt, sensa prèssa, mia ‘mè dèss che sa scunfundan tra da lur.
Am piasarissa un ann cun al giasc da dicembar fin genár e magari un toch da febrar,
cun i candilö tacà suta i grundón e i foss gelà da un giasc spèss quatar dit, indua as faseva scülgarola.
La primavera pulida e fresca, quand i rundanin, d’un ann a l’altar, ti a cunussevi vün par vün.
E pö un’ està cun i tempural a rump la calùra, intrament che i cuntadin guardavan cun la man tacá la frunt da quala diression muntava sü al négar e disevan : ” se ‘l tempural al vegna dla muntagna, ciapa la sapa e va in campagna, ma se al munta dal Munfrá ciapa la sapa e scapa a cá” … un para d’uri e un mèss litar al circul e pö i turnavan indré a finí la giurná, mia cume dess che un’ ura d’acqua la fa disastar.
Pö rivava l’ autün, duls ‘mè ‘ l must d’ üga pistá cunt i pè e cunt i scussalin ligà dal fioch blö suta al barbarott, inissiava la scola … e anca al campiuná dal fulbar … dèss inveci la prima partida la fann dré feragust, quand la gent l’è al mar e in muntagna… mah!!!!
E già ch’ i son tirà man al fulbar, i darissi un toch da vita par respirá ancura una volta l’ aria dl’ Alcarotti, l’aria d’ una partida dal campiuná dal mè Nuara … magari insèma i mè amis d’incö, e fass bagná sensa nacorgias dla nebia cume cula d’una volta, che tacá la rét dla cinta la diventava grighèra … ecco, vürarissi un ann cusí, cume cui che mai pü turneran indrera … un ann növ ma vécc … insuma, par mia fala lunga, un ann püssè giüst e unèst … indua chi l’è bianch ‘mè la fioca e chi l’ è negar cume i nivli che i hin in vià a purtà al tempural, i podan sta insèma dentar la stèss almanàch.
E pö un pensier i la dedichi a la mè squadra dal cör che par püssè d’ un sécul l’è traversà la vita d’una cità e dla sò pruvincia sensa mai cambià la facia, sempar lé, da quand l’è nassü fin rivà a un quai ann fa, quand un brav om l’è decidü che tüti i sò tifus i avrian pudü andà ancura in gir a testa alta e cun la schéna dritta. Grassie Sciur Ferranti, giügastron d’un milanes simpaticamént un po baüscia, che di volti a la spara püssè grossa da cula ch’ l’è, ma che ti sè vursü sumenà speransa e urgoli in cula tèra rigugliusa che tri raspatéc, sensa anima nè vargogna, i hin stai bon da sügà cume gnanca al Tardubi di sti temp. Sti tranquil, prima o pö tüt av turnerà indré, brüta maniga da vigliacòn, che i si scapà in mès dla not da scundòn, cume cui lévri che i curan parchè dréra gh han la vulp che la senta l’udùr dla vostra rassa carogna.
E prima da sarà sü al libar di augüri, un pensér i la riservi a tüti cui barlafüs che anca dopu tüt cul che l’è capità al nostar Nuara i hin ancura chì a scriv cunt al cör in man inveci che la pèna, süi pagini da stu blog.
Par ültim, a la fin dla féra, im senti da ringrassià e fà tanti augüri a tüti cui tifùs che i mòlan mia d’un milìm, e che tüti i volti che giöga al Nuara i hin sempar present, e di volti anca luntan da Nuara, par fa si che al nostar cör al poda cuntinuà a batt par cula maja, che l’è diventà nostra dopu che i suma rubà un toch da cul cél che i nostar sògn i hin culurà d’azzurro.
Forsa Nuara tüta la vita
Nonnopipo

Quand im trovi al Piola, che l’è la mè secunda ca, e senti parlà al dialèt, istintivament im volti a la ricerca da chi, in cul precis mument, l’è dré parlal.
Un po’ cume quand tit trovi luntan da Nuara, o adiritüra a l’estero, e at capita da sentì cula lengua cusì particular.
Ti vurarji sübit identificà al “pruprietari” da sta parlada, füssa mia d’ altar par ribadigh, urgugliusament la stessa pruveniensa e la cundivision sulidal dl’ identich idioma.
Parchè nüm, che i parluma al dialèt, i suma sicürament da Nuara, o quantumenu i n’ uma respirà l’aria fin da fiulìn.
Ti sculti cula parlada cusì particular, che g’ ha mai schiscià l’öcc a la réal Türin, e l’è luntanissima par cadensi e armunii a la püssè renta a nüm Milan, che sübit la ment la va a verificà se l’esista una quai cunuscensa cunt al tipu che ti gh è d’innai, süperand int un santi e amen tüti cui inütil cunvenevul.
Suma da Nuara, a basta cul, l’è una carta d’identità a pèl, ansi, a lengua, una testimuniansa a cel düèrt, e l’è sè cusì.
E sübit ti entri in sintunia cun ‘sta persuna, purtatur san da nuaresità, ambasciatur storich e cultüral e, ‘diritüra, Ministar di esteri dla to cità. Chissà se i Sindich che i hin guvernà Nuara eran, o i hin bon da parlà al dialèt? Da vün son sicür, l’era al Lisandar Bermani, che l’è scrivü di puesii che quand ti a légi it fan gni sü la pèl d’oca!!
Inveci al Sciur Nissün che ti ghè davanti al parla un dialèt cun la certificassion da madre lengua nuaresa.
Ma gh è un particular, che püssè da qualsiasi altra cundivision teriturial, e püssè da qualsiasi legàm pulitich, agh i identifica cume citadin dla santa madre patria nuaresa, as manifesta quand ti vegni a savé che al fradèl che ti gh è davanti l’è, anca lü, un tifus dal Nuara Calcio 1908: 1908 parchè nüm i s’evan mai falì, fin a quand una brüta rassa da manigold, nissün da Nuara, l’è pensà ben da fa sciüstrina di nostar sentiment e dla nostra storia. I cinés i disan da sétat sü la riva dal fiüm e spétà cun passiensa che, prima o pö, al cadavar dal to nemìs al passa. E cusì, par furtüna e giüstissia, ho legiü sta matina prestu, che la Guardia da Finansa gh ha pensà lé a dagh la pussibilità a l’ültim rivà da sta quadrascia da vigliacòn, d’ avegh tantu temp a dispusission pa imparà a légg e parlà al nuares, sbatandal in galéra. Che bèla nutissia, anca se, a dì ‘l vér, i provi un sentiment da tristèssa mis-cià a rabbia.
Ma lassuma pèrd sta brüta storia e turnuma al nostar amìs, che cume tì al ricorda al prufüm di ass da legn bagnà dla cürva dal mercà, che d’ invernu i giasciavan, e suta al prim sul dla primavera, i rinsecchivan fin al punto da büsgat al cü suta furma da schégia. Tai lì i dü nuares d’una certa età che in mèss d’ una strà i ricordan i giügadur che i hin fai part dla vita da tüti e dü, ben sètt sü vündas i eran nuares!!, al Tato Lena, al Canto, Mascheroni, al Lüisin Giannini, al Renatino Gavinelli supranuminà la freccia da Catignaga, al Testa Celestino da Cameri e cul che ancura incö l’è cunsiderà la bandiera dal Nuara, profugo dl’ Istria, ma nuares a tuti i efètt: al grand Nini Udovicich.
E cusì, cun un ricord dréra l’altar, i finissan par pruvà cumussion quand as va a finì a parlà dal President da cul Nuara, al geometra Santino, si, Santin e bom, parchè vün da famiglia ti la ciami mia par cugnom.
Is lassan dopu un po’, cinq, dés minut, forsi un’ura ‘bundanta, ma gh ha mia impurtansa. I s’ han mia scambià al numar dal telefono e gnanca i nom … l’è bastà sentì girà par aria una quai parola in dialet nuares par demulì qualsiasi mür, qualsiasi barriera: in fund a basta poch quand l’è tantu cul che ti gh è in man e int al cör. L’è stai sè truvas e cunussas luntan da Nuara par ricurdà l’Alcarotti e cui ass bagnà cunt una quai a-scheggia che ta spungeva la pèl dal cü.
‘Dèss al Piola l’ è tüt fudrà da pultruncini che mì i cuntinui a ciamà scagnìn, e al dialèt l’è sempar püssè rar sentil parlà, testimuniansa sincera che al témp al passa e i tradission is trasfurman in ricord, ma una speransa am piasarissa cultivà cun tenerèssa: che un dumàn, tra tantu temp, al nostar President dal Nuara “Fulbar Clab” la ciamaruma madumà cunt al sò nom, Massimo, cusì cume i ciamavan Santìn cul che l’è stai al mè President.
L’è l’augüri püssè sincer che igh podi fa.
E dopu che i dü nuares i s’ han salüdà e i hin andai ognün par la so strà, al durs dla man al va a sügà l’ümid di öcc, intrament che al cör e l’anima i süssüran cun infinì amur: “forsa Nuara tüta la vita”.
Nonnopipo
Cerca nel blog
NSN on Facebook

Telegram

Che ci serva da lezione

La VIDEO-MOVIOLA di Piacenza-Novara
Lo sprint finale

L’equilibrio sopra la follia

Lascia un commento